Discrimineert de backpayregeling in indonesiëwonenden ?

Het Anti Discriminatiebureau Zeeland heeft namens een cliënt een kwestie over de backpayregeling voorgelegd aan het College voor de Rechten van de Mens.
Dit college kan de overheid niet dwingen tot iets, maar wel gezaghebbend adviseren over kwesties.

Ontvangen mail:

Goes, 17 oktober 2016

Geachte leden van het College voor de Rechten van de Mens,
Hierbij verzoeken wij het College voor de Rechten van de Mens (hierna: het College) om een onderzoek in te stellen naar onderstaand voorval.

Mogelijk handelt het zich hier om ongelijke behandeling op grond van ras op het terrein sociale bescherming. De klacht heeft betrekking op de Backpay regeling welke onder de ministeriële verantwoording valt van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en wordt uitgevoerd door de Sociale Verzekeringsbank te Leiden. De uitkeringsregeling Backpay staat het de Nederlandse staat toe om een éénmalige uitkering toe te kennen aan hen die als ambtenaar of militair ten tijde van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië in dienst waren van het Nederlands-Indisch Gouvernement en aan wie gedurende deze periode geen dan wel onvolledig salaris is uitbetaald.

Juridisch kader
In artikel 1 AWGB is bepaald dat onder indirect onderscheid ook ras wettelijk beschermd is.

In artikel 7a, eerste lid, AWGB, is bepaald dat onderscheid op grond van ras is verboden bij sociale bescherming, daaronder begrepen sociale zekerheid en sociale voordelen.

Artikel 26 van het Internationaal Verdrag Inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (IVBPR) bepaalt dat de volken van de leden van de Verenigde Naties allen gelijk zijn voor de wet en zonder discriminatie aanspraak hebben op gelijke bescherming door de wet. In dit verband verbiedt de wet discriminatie van welke aard ook en garandeert een ieder gelijke en doelmatige bescherming tegen discriminatie op welke grond ook, zoals ras.
Uit aanhangig advies (onder punt 15) behorend bij oordeel 2007-152 van de Commissie Gelijke Behandeling, thans sinds 2002 het College valt op te maken dat Nederlands of Europese wetgeving ook op onderdanen welke niet woonachtig zijn binnen de EU van toepassing kan zijn als de regeling waarvoor de niet EU-onderdaan in aanmerking komt tevens op hem betrekking heeft.

Situatie
Staatssecretaris van Volksgezondheid, Sport en Welzijn de heer dr. M.J. van Rijn (hierna: de staatssecretaris) heeft op 7 december 2015 in onderhandeling met het Indisch Platform een akkoord bereikt. De uitvoering van dit akkoord heeft geresulteerd in de Uitkeringsregeling Backpay. (bijlage 1)
Om in aanmerking te komen voor de uitkeringsregeling moet de betrokkene volgens artikel 3 van de Uitkeringsregeling Backpay voldoen aan 3 voorwaarden. Te weten:
* Op 15 augustus 2015 in leven zijn;
* Niet door de rechter veroordeeld zijn wegens collaboratie met de Japanners;
* Gedurende (een deel van) de Japanse bezetting niet de Japanse nationaliteit hebben.
In een brief aan de Tweede Kamer (bijlage 2) heeft de staatssecretaris aangegeven dat hij als datum voor het vaststellen van de groep rechthebbenden denkt aan 15 augustus 2015, exact 70 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog.
Nabestaanden van betrokkenen kunnen ook een aanvraag indienen voor de uitkeringsregeling Backpay mits de betrokkene op of na 15 augustus 2015 is overleden.

Discriminatieklacht
De heer R. Thümann (hierna: verzoeker) treedt op namens een groep Indonesische belanghebbenden en erfgenamen welke zich door de Nederlandse overheid gediscrimineerd voelt. Daarnaast maakt verzoeker tevens zelf deel uit van de groep benadeelden. Verzoeker heeft op 10 augustus 2016 in een telefonisch contact met ADB Zeeland een klacht ingediend over de Uitkeringsregeling Backpay op grond van ras.
Verzoeker is door mevrouw W. Vogeler (hierna: erfgenaam in kwestie), woonachtig in Indonesië, gemachtigd om namens haar een klacht in te dienen bij een Nederlandse antidiscriminatievoorziening.
De erfgenaam in kwestie heeft reeds op 24 januari 2016 een aanvraag Uitkeringsregeling Backpay ingediend. Deze aanvraag is middels een formeel besluit van 11 mei 2016 afgewezen (bijlage 3).
In de aanvraag heeft de erfgenaam in kwestie gevraagd op een toepassing van de hardheidsclausule volgens artikel 7 van de Uitkeringsregeling Backpay. Voor de beoordeling van het toepassen van de hardheidsclausule heeft de Commissie van Advies Backpay (hierna: Commissie) een advies uitgebracht (bijlage 4). De Commissie is van mening dat de vermeende voorwaarde om op of na 15 augustus 2015 in leven te zijn een dwingendrechtelijke bepaling is in de Uitkeringsregeling Backpay, waarvan het niet mogelijk is via de hardheidsclausule een uitzondering te maken.
Verzoeker besloot daarom een oordeel aan te vragen bij het College.

Relevante feiten
Met alle medische zorg die in de Westerse wereld, in dit geval Nederland, voor handen ligt, ligt de levensverwachting per 2014 volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek in Nederland op 81 jaar. De levensverwachting in Indonesië daarentegen blijft, volgens de Wereldbank (www.worldbank.org, ’s werelds grootste instituut voor ontwikkelingssamenwerking) met 67 jaar fors achter.
De gestelde datum, 15 augustus 2015, ligt 70 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog. 70 jaar an sich is al hoger dan de statistische levensverwachting in Indonesië.
Uit opgevraagde cijfers van de Sociale Verzekeringsbank (hierna: de SVB) (bijlage 5) blijkt dat er tot op heden 556 aanvragen in het kader van de Uitkeringsregeling Backpay zijn behandeld. Van deze 556 aanvragen zijn er 494 aanvragen toegekend. Van de 494 aanvragen heeft de SVB 465 uitkeringen ambtelijk toegekend en 29 aanvragen zijn door belanghebbenden of erfgenamen zelf ingediend.
Van de 494 toegekende uitkeringen werden er 380 uitkeringen toegekend aan belanghebbenden in Nederland, 110 uitkeringen toegekend aan belanghebbenden die woonachtig zijn in het buitenland en slechts 4 uitkeringen zijn toegekend aan belanghebbenden die woonachtig zijn in Indonesië.

De gevolgen voor groep Indonesiërs, wier belangen verzoeker behartigt, over dit gebeuren zijn groot.

Verzoeker stelt dat de ogenschijnlijk neutrale voorwaarde, de betrokkene op 15 augustus 2015 in leven dient te zijn, leidt tot het maken van indirect onderscheid. Want, zo stelt hij, de groep mensen die wellicht disproportioneel getroffen wordt door de voorgestelde voorwaarde betreft de groep Indonesiërs die in Indonesië voor 15 augustus 2015 reeds veertien jaar eerder zijn overleden dan Nederlanders woonachtig in Nederland of naar elders dan Indonesië geëmigreerd. Althans gelet op het verschil inzake de levensverwachting van Indonesiërs met de Indonesische nationaliteit en Nederlanders met de Nederlandse nationaliteit.

Voorts concludeert verzoeker aan de hand van het aantal uitgekeerde regelingen, de afgewezen aanvragen en de statistische levensverwachtingen dat een grote groep Indonesiërs door de ogenschijnlijk neutrale voorwaarde (nl. op 15 augustus 2015 nog in leven zijn) wordt benadeeld. De gevolgen van deze voorwaarde zijn disproportioneel ongunstig voor een grote groep Indonesiërs. Dit blijkt uit het feit dat er slechts 4 uitkeringen in het kader van de Backpayregeling zijn overgemaakt naar belanghebbenden die in Indonesië woonachtig zijn.

Tevens is verzoeker van mening dat het middel (de ogenschijnlijk neutrale voorwaarde om op 15 augustus 2015 in leven te zijn) niet passend is om het daadwerkelijke doel van de regeling te bereiken, namelijk hen een financiële compensatie toe kennen voor het mislopen van (een deel van) de soldij en het salaris ten tijde van de Japanse bezetting van 1942 tot en met 1945.

Tot slot stelt verzoeker dat het quasi-neutrale criterium welke door de staatssecretaris is vastgesteld niet redelijk en objectief gerechtvaardigd is en daarmee geen rechtsgeldige reden is. Temeer nu de vastgestelde overlijdensdatum van redelijke grond is ontbloot. Verzoeker is van mening dat de ogenschijnlijk neutrale voorwaarde doet vermoeden dat dit een ontmoedigingsmaatregel is, immers wordt het voor een grote groep Indonesiërs onmogelijk gemaakt om in aanmerking te komen voor deze regeling omdat betrokkenen (statistisch gezien) nagenoeg geen kans maakten om aan de voorwaarde te voldoen.

Wij vragen u bij deze om onderzoek te doen naar vermeende ongelijke behandeling door zowel de staatssecretaris als de SVB op grond van ras door een datum te hanteren waarvan statistieken aantonen dat een grote groep mensen op die datum niet meer in leven zou kunnen zijn en juist deze groep daardoor uitsluit van een voor hen bedoelde genoegdoening. Verzoeker veronderstelt immers dat ook de SVB bij de uitvoering van de Backpay regeling rekening dient te houden met het verbod op discriminatie. De SVB zou volgens verzoeker bij het voeren van een redelijk sociaal beleid, indien aan alle gestelde voorwaarden is voldaan behalve aan één voorwaarde (het niet in leven zijn op of na 15 augustus 2015), toch de uitzondering dienen toe te passen met betrekking tot de overlijdensdatum van de belanghebbenden.

Tot slot verzoeken wij het College rekening te houden met de hoge leeftijd van betrokkenen (veelal 90+) en de naderende einddatum waarop men een aanvraag voor de Uitkeringsregeling Backpay kan indienen, namelijk 1 januari 2017. Voor zover bekend heeft de staatssecretaris (nog) geen gebruik gemaakt van de op grond van artikel 6 lid 2 bepaalde mogelijkheid deze uiterlijke datum uit te stellen. Het is daarom wenselijk deze gebeurtenis met enige spoed te onderzoeken.

Met vriendelijke groet,    namens ADB Zeeland